Boshingiz aylanyapti. Bu kasallikni qanday yo'q qilish kerak
Aylanish hissi – bu hammaga tanish bo‘lgan holat. Yengil beqarorlik hissidan tortib, butunlay bo‘shashib qolishga o‘xshash holatlar ko‘pincha noqulaylik va hatto qo‘rquvni keltirib chiqaradi. Lekin bosh aylanishining sabablarini ilmiy nuqtai nazardan qanday tushuntirish mumkin va bu noxush simptomdan qanday qutulish mumkin?
Bosh aylanishining ilmiy izohi bizning muvozanat tizimimizning murakkabligiga asoslangan. Ichki quloqda joylashgan vestibulyar apparat tanamizning fazoviy holati haqida ma’lumot uzatishda muhim rol o‘ynaydi. Ko‘z orqali miyaga yuboriladigan optik signallar va mushaklar va bo‘g‘imlardan keladigan sezgi signallari muvozanatni saqlash uchun birgalikda ishlaydi. Ushbu tizimlardan birida nosozlik yuzaga kelsa, bosh aylanishi paydo bo‘lishi mumkin.
Bosh aylanishining eng keng tarqalgan sabablaridan biri dobroqa sifatdagi paroksizmal pozitsion bosh aylanishi (DPPG) hisoblanadi. Bu holat ichki quloq kanallarida mikroskopik cho‘kindi moddalar harakati natijasida yuzaga keladi, bu esa muvozanat signallarini buzadi. Masalan, gorizontal holatdan vertikal holatga o‘tish yoki aksincha, qisqa, ammo kuchli aylanishni keltirib chiqarishi mumkin.
Vestibulyar nevrit, ya’ni vestibulyar nervning yallig‘lanishi ham bosh aylanishining keng tarqalgan sababidir. Ichki quloqdan miyaga ma’lumot uzatuvchi nervning virusli zararlanishi natijasida ko‘pincha ko‘ngil aynishi va qayt qilish bilan birga keladigan to‘satdan va uzoq davom etuvchi bosh aylanishi kuzatiladi.
Shuningdek, qon-tomir kasalliklari, jumladan migren va miyada qon aylanishining buzilishi bilan bog‘liq bosh aylanishi ham yuzaga kelishi mumkin. Bu holatlar ko‘pincha bosh og‘rig‘i, yorug‘likdan qo‘rquv yoki quloqlarda shovqin kabi boshqa simptomlar bilan kechadi.
Bosh aylanishiga qarshi qanday kurashish mumkin? Birinchi qadam — aniq sababni aniqlash uchun shifokorga murojaat qilishdir. DPPG uchun maxsus harakatlar (manevrlar) tavsiya etiladi, ular orqali quloq kanallaridagi kristallar xavfsizroq joyga ko‘chiriladi. Vestibulyar nevrit holatida antivirus preparatlari va vestibulyar reabilitatsiya tavsiya qilinadi, bu nerv funksiyalarini tiklashga yordam beradi.
Agar bosh aylanishi qon aylanishining buzilishi yoki migren bilan bog‘liq bo‘lsa, shifokor qon oqimini yaxshilash yoki migrenni davolash uchun mos dorilarni tavsiya qilishi mumkin. Shuningdek, muntazam jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish va sog‘lom turmush tarzini saqlash muvozanat tizimini mustahkamlashga va bosh aylanishi xurujlarini kamaytirishga yordam beradi.
Uy sharoitida bosh aylanishidan xalos bo‘lish uchun quyidagi choralar qo‘llanilishi mumkin. Noqulaylikning dastlabki belgilarida o‘tirish yoki yotish, keskin harakatlardan saqlanish, yetarlicha suyuqlik ichish, tuz va kofein iste’molini cheklash.
Muqobil usullar va hissiy holatni boshqarish. Standart tibbiy usullardan tashqari, bosh aylanishini boshqarishda alternativ usullar ham yordam berishi mumkin. Yoga va meditatsiya kabi dam olish amaliyotlari stress va zo‘riqishni kamaytirib, vestibulyar tizimga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Emotsional zo‘riqish tufayli yuzaga keladigan bosh aylanishi holatida chuqur nafas olish va progressiv mushaklarni bo‘shashtirish mashqlari foydali bo‘ladi.
Shunday qilib, bosh aylanishi noqulay holat bo‘lsa-da, uni nazorat qilish va davolash mumkin. Uning sabablarini va davolash usullarini ilmiy asosda tushunish hayot sifatini sezilarli darajada yaxshilashga yordam beradi. O‘z vaqtida diagnostika va to‘g‘ri davolash rejasi hayotda barqarorlik va ishonchni qayta tiklashning kalitidir.
Muvozanatni oshirish uchun mashqlar, masalan, vestibulyar gimnastika, vestibulyar apparatni mustahkamlaydi va koordinatsiyani yaxshilaydi. Ushbu mashqlar ko‘pincha bosh va ko‘z harakatlariga qaratilgan bo‘lib, ular miya moslashuvini kuchaytiradi va bosh aylanishiga sezgirlikni kamaytiradi. Muntazam mashg‘ulotlar simptomlarning chastotasi va intensivligini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.
Muvozanatli ovqatlanish ham katta ahamiyatga ega. Masalan, vitamin B12 va magniy kabi muhim vitaminlar va minerallarning yetishmasligi asab tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi va bosh aylanishini keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu moddalarga boy oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilish umumiy sog‘liqni yaxshilaydi va simptomlarni kamaytiradi.
Bosh aylanishini samarali nazorat qilish uchun kompleks yondashuv talab qilinadi. Bu yondashuv dori-darmonlarni qo‘llashni va reabilitatsiyani o‘z ichiga oladi. Har bir bemor o‘ziga xos bo‘lgani uchun, shifokor bilan yaqindan hamkorlik qilib, individual davolash va reabilitatsiya rejasi tuzish juda muhimdir. Bunday hamkorlik bemorning hayot sifatini sezilarli darajada yaxshilashi mumkin.
Bosh aylanishiga qarshi kurashda kundalik rejim muhim o‘rin tutadi. Muntazam uyqu va to‘laqonli dam olish umumiy holatni yaxshilashga va simptomlar chastotasini kamaytirishga yordam beradi. Haddan tashqari zo‘riqish va stresslardan qochish kerak. Dam olish, jismoniy faoliyat va bo‘shashish uchun vaqtni o‘z ichiga oladigan aniq reja tuzish tavsiya etiladi.
Gidratatsiya vestibulyar tizimning sog‘lom ishlashini ta’minlashda asosiy rol o‘ynaydi. Suv yetishmovchiligi bosh aylanishi va boshqa yoqimsiz simptomlarni keltirib chiqarishi mumkin. Yetarli miqdorda suv ichish, shuningdek, suvsizlanishga sabab bo‘ladigan kofein va alkogol iste’molini cheklash tavsiya etiladi.
Bosh aylanishi, ayniqsa u surunkali stress yoki xavotir bilan bog‘liq bo‘lsa, ijtimoiy yordam va psixoterapiya orqali samarali boshqarilishi mumkin. Psixoterapevt stressni yengishga yordam beradigan strategiyalarni ishlab chiqishda qo‘llab-quvvatlaydi. Yordam guruhlari esa tajriba almashish va xuddi shunday muammolarga duch kelgan insonlardan hissiy yordam olish imkonini beradi.
Alternativ tibbiyot usullari, masalan, akupunktura yoki massaj, ham foydali bo‘lishi mumkin. Bu usullar organizmning umumiy holatini yaxshilashga, mushak zo‘riqishini kamaytirishga va immun tizimini mustahkamlashga qaratilgan. Ushbu metodlarni qo‘llashdan avval malakali mutaxassis bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
Bosh aylanishini boshqarish ko‘pincha vaqt va sabrni talab qiladi. Dori-darmonlardan tashqari, relaksatsion texnikalar, maxsus mashqlar va to‘g‘ri ovqatlanish kabi usullarni hayotga asta-sekin tatbiq qilish simptomlarni kamaytirish uchun mustahkam asos yaratadi. Har bir bemorga individual yondashuv bosh aylanishiga qarshi kurashni yanada samaraliroq qiladi.