Tarakanlar bizga mehmonga kelishdi…

Biz tarakanlar haqida nimani bilamiz?

Bizning sayyoramizda yashaydigan eng qadimiy mavjudotlardan biri bu – tarakanlardir. Bu hasharotlar 300 million yildan ortiq yashab, ko'plab tabiiy ofatlar va evolyutsiya jarayonlarini kuzatish imkonini beradi. Tarakanlar odamlar paydo bo‘lishidan ancha oldin mavjud bo‘lgani sababli, ular turli xil sharoitlarda omon qolishga imkon beruvchi ko‘plab o‘ziga xos moslanishlarni rivojlantirgan. 

Tarakanlarning eng mashhur xususiyatlaridan biri – ularning turli xil oziq-ovqatlarga moslashish qobiliyatidir. Bu hasharotlar hamma narsani eyishadi, chunki ular organik hamda noorganik moddalar bilan oziqlanishi mumkin. Hattoki boshqa organizmlar yashay olmaydigan juda noqulay sharoitlarda ham ular o‘zlarining tug‘yonkor ishtahasi va turli xil ozuqalarga moslashuvi tufayli omon qolishadi.

Tarakanlar tezda tiklana olish qobiliyatiga ega. Po‘st tashlash jarayonida agar ular tanasining bir qismini yo‘qotgan bo‘lsa, o‘sha qismni qisman tiklay oladilar. Bundan tashqari, ularning nerv va nafas olish tizimi ularga bir necha kun boshsiz yashash imkonini beradi.

Bu hasharotlar murakkab ijtimoiy tuzilishga ega. Ular koloniya shaklida yashaydilar va har bir a’zosi muayyan vazifani bajaradi. Bunday ijtimoiy munosabatlar ularga oziq-ovqat qidirish va yovvoyi hayvonlardan qochishda yordam beradi. Shuningdek, olimlar tarakanlar bir-biriga kimyoviy signallar orqali ma’lumot uzatishlarini aniqladilar, bu esa ularning xatti-harakatlarini yanada murakkab va tuzilgan qilib qo‘yadi.

Tarakanlarning radiatsiyaga nisbatan ajoyib chidamliligi ham ularning omon qolish qobiliyati bilan bog‘liq. Tadqiqotlarga ko‘ra, tarakanlar inson uchun o‘limga olib keladigan darajadan o‘nlab marta yuqori radiatsiya darajasiga chidamli bo‘la oladi. Bu xususiyat ularning radiatsiya yuqori bo‘lgan muhitda yashagan davrlaridan meros bo‘lishi mumkin.

Ammo barcha ajoyib qobiliyatlariga qaramay, tarakanlar odamlarning uylaridagi eng yoqimsiz mehmonlardan biri bo‘lib qolmoqda. Ular antisanitariya va sog‘liq uchun xavf bilan bog‘liq. Tarakanlar o‘z tanalarida turli xil kasallik qo‘zg‘atuvchi mikroorganizmlarni tashishi mumkin.

Qiziqarli tomoni shundaki, barcha tarakanlar inson yaqinida yashashni afzal ko‘rmaydi. Dunyo bo‘yicha jami 4600 ga yaqin tarakan turi mavjud va ulardan faqat oz qismigina inson uylarida yashay oladi. Tarakanlarning aksariyati cho‘l, o‘rmon va tropik hududlar kabi yovvoyi joylarni afzal ko‘radi.

Olimlar va oddiy odamlar hali ham tarakanlarga qiziqish bildirishadi. Ularning moslashuvchanligi va chidamliligi hayratga soladi va bir vaqtning o‘zida xavotir uyg‘otadi, chunki ular bizga hasharotlar dunyosining xilma-xilligi va oldindan aytib bo‘lmasligini eslatadi.

Tarakanlarni bizning uyimizga nima jalb qiladi va ularning mavjudligini qanday tushunish mumkin?

Tarakanlar — uyimizga kirib kelib, ko‘p muammolar keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan eng yoqimsiz qo‘shnilardan biridir. Bu hasharotlar odatda ularning omon qolishi uchun ideal hisoblangan muayyan sharoitlarga tortiladi.

Birinchi navbatda, tarakanlar barcha kerakli narsalarni: oziq-ovqat, suv va boshpana topa olishlari juda muhim. Agar oshxonada oziq-ovqat qoldiqlari, yuvilmagan idishlar yoki polga to‘kilgan suv tomchilari bo‘lsa, bu ular uchun taklifnoma bo‘lishi mumkin. Yaqinda o‘tkazilgan tadqiqotlar tarakanlar o’tkir hid bilish qobiliyatiga ega ekanligini va ko‘zga ko‘rinmaydigan joylardan oziq-ovqat va suvni osongina topa olishlarini ko‘rsatdi.

Harorat ham muhim ahamiyatga ega.Bu hasharotlar issiqlikni afzal ko‘radi, shuning uchun uyda iliq va qulay bo‘lganda, ular devorlarning yoriqlarida, shkaf ostida yoki hatto maishiy texnika orqasida yashirin joylarni tanlab joylashishi mumkin. Tarakanlar boshpana topgach, faol ravishda ko‘payishni boshlaydi va ularning koloniyasi tezda o‘sib boradi.

Uyda tarakanlar borligini qanday aniqlash mumkin?

Hasharotlar birinchi signal bo‘lishi mumkin. Agar siz pol bo‘ylab yugurayotgan tarakanni ko‘rsangiz, ehtimol uning qarindoshlari yaqin atrofda yashiringan bo‘lishi mumkin. Biroq, ba’zi hollarda ular ko‘zga tashlanmaslikni afzal ko‘rishadi. Bunday vaziyatlar ayrim bilvosita belgilarni kuzatishni talab qiladi.

Masalan, ularning hayot faoliyati devorlar va sirtlarda qora dog‘lar yoki chiziqlar qoldirishi mumkin.

Kapsulaga o‘xshash g‘alati narsalarning paydo bo‘lishi ham xavotirga sabab bo‘lishi kerak, chunki ular o‘z tuxumlarini yashirin joylarga qo‘yishni yaxshi ko‘radi.

Yana bir sabab - kechasi e’tiborli bo‘lish.

Biz uxlayotganimizda, tarakanlar faol hayot tarzini afzal ko‘radi. Kechasi oshxonaga yoki hammomga kirganda, chiroq ostida yashirinib turgan hasharotlarni ko‘rishingiz mumkin.

G‘alati hid ham yana bir belgi hisoblanadi.

Tarakanlar maxsus “muskus” hidini chiqaradi, bu ayniqsa ko‘p hasharotlar to‘plangan joylarda seziladi.

Tarakanlar paydo bo‘lishining oldini olish uchun uyda tozalikka rioya qilish, oziq-ovqat qoldiqlarini tezda olib tashlash va suvga kirishni yopish muhimdir. Belgilar bartaraf etilishi kerak, shunda muammo oldini olish mumkin.

Tarakanlar: samarali kurash usullari

Tarakanlar — yoqimsiz mehmonlar bo‘lib, ular sog‘liq uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu kichik, lekin juda chidamli hasharotlar devorlarning yoriqlariga, oboy ostiga, oshxona shkaflariga va boshqa yashirin joylarga joylashib olishlari mumkin, hatto eng toza xonadonlarda ham. Tarakanlardan to‘liq va uzoq muddatga xalos bo‘lish uchun kompleks yondashuv va turli nuanslarni bilish kerak.

Profilaktika — eng avvalo eslash kerak bo‘lgan narsadir.

Uyda ideal tozalik bo‘lishi kerak, shunda tarakanlar paydo bo‘lmaydi. Stol va pollar doimo toza bo‘lishi, non ushoqlari va oziq-ovqat qoldiqlari olib tashlangan bo‘lishi kerak. Barcha oziq-ovqat mahsulotlari yopiq idishlarda saqlanishiga ishonch hosil qiling. Chiqindi idishlarini tozaligini tekshiring, muntazam chiqindilarni tashlang va ovqatdan keyin ortingizdan yig‘ishtirishni unutmang.

Agar tarakanlar sizning uyingizga joylashgan bo‘lsa, ularga qarshi darhol kurashishni boshlashingiz kerak. Ko‘plab kurash strategiyalari mavjud bo‘lgani uchun, ularning eng samaralilarini sanab o‘tamiz:

1.Kimyoviy vositalar

Insektitsidlar eng ko‘p qo‘llaniladigan usullardan biridir. Tarakanlarni yo‘q qilish uchun ko‘plab turli xil vositalar mavjud. Odamlar va uy hayvonlari uchun xavfsiz, sertifikatlangan va sinovdan o‘tgan vositalarni tanlang. Kimyoviy preparatlardan foydalanganda, mahsulot qadoqlarida ko‘rsatilgan ko‘rsatmalarga qat’iy rioya qilish va ularni tarakanlar ko‘p bo‘lishi mumkin bo‘lgan joylarga qo‘llash zarur.

2.Tuzoqlar va ozuqalar

Zaharli moddalar qo‘shilgan ozuqalar va yopishqoq asosli tuzoqlar ham juda samarali bo‘lishi mumkin. Ozuqalarda insektitsid va tarakanlarni jalb qiluvchi oziq moddalari mavjud. Tarakanlarni yopishqoq bilan tutish usuli zahar ishlatishni talab qilmaydi.

3.Uy sharoitidagi va xalqona usullar

Bundan tashqari, bor kislotasi, shakar va un kabi kamroq zararli kurash usullari ham mavjud. Ushbu aralashmani tarakanlar bo‘lishi mumkin bo‘lgan joylarga sochish mumkin. Bor kislotasi hasharot tanasiga kirganda, u halok bo‘ladi. Evkalipt, mentol va lavanda kabi efir moylari ham tarakanlarni haydashi mumkin.

4. Maxsus dezinfeksiya

 Agar uy sharoitidagi usullar kutilgan natijani bermasa, mutaxassislarga murojaat qilish kerak. Professional dezinfektorlar uyda tarakanlarni kafolatli va uzoq muddatga yo‘q qilish uchun yanada samarali vosita va usullardan foydalanadi.

Tarakanlarga qarshi kurashish bilan bir qatorda, ularning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladigan omillarni aniqlash va yo‘q qilish ham muhim. Devor va pollardagi barcha yoriqlar va tirqishlarni tekshiring, sanitariya-texnik vositalarda sizib chiqishlarni aniqlang va zarur bo‘lsa, ta’mirlash ishlarini amalga oshiring. Shuningdek, o‘z odatlaringiz va xatti-harakatlaringiz haqida o‘ylab ko‘rishingiz kerak, shunda yoqimsiz mehmonlarning qayta paydo bo‘lish ehtimoli kamayadi.

Shunday qilib, tarakanlarga qarshi kurash tizimli yondashuv va qat’iyatni talab qiladi. Turli usullarning kombinatsiyasidan foydalanish yakunda g‘alaba qozonish imkoniyatini sezilarli darajada oshiradi. Uyda tozalik va tartibni buzmaslikka harakat qiling, shuningdek, insektitsidlarni qo‘llash bo‘yicha ko‘rsatmalarga rioya qiling va tarakanlar o‘tmishda qolib, uyingizni toza va qulay holatda qoldiradi.